تمام موجودات زنده برای انجام متابولیسم و تهیه انرژی جهت رشد و تولید مثل نیاز به اکسیژن به فرمهای مختلف دارند. واکنشهای هوازی دارای اهمیت خاصی بوده زیرا به اکسیژن آزاد نیاز دارند. تمام گازهای موجود در هوا به مقدارهای مختلف در آب محلولند. نیتروژن و اکسیژن بعلت حلالیت کم در آب مورد توجه میباشند. زیرا با آب فعل و انفعال شیمیائی انجام نداده و حلالیت آنها مستقیماً به فشار جزئی آنها بستگی دارد. حلالیت اکسیژن دردرجه حرارتهای مختلف آب متفاوت است. مقدار حلالیت اکسیژن اتمفسر در آب نسبتاً خالص از 6.14 میلیگرم در لیتر در صفر درجه سانتیگراد تا 7 میلی گرم در لیتر در 35 درجه سانتیگراد تحت فشار 1 اتمسفر متفاوت است. اکسیژن به مقدار کم در آب محلول بوده و حلالیت آن با فشار اتمسفر و درجه حرارت متغیر است. کمبود حلالیت اکسیژن در آب یکی از فاکتورهای اصلی است که ظرفیت تصفیه طبیعی آب را کاهش میدهد. لذا تصفیه فاضلابها قبل از ورود به رودخانهها ضروری میگردد. اکسیژن محلول رودخانهها نیز میتوان آلودگی آنها را کنترل نمود. اکسیژن فاکتور مهمی در ایجاد خورندگی آهن و فولاد به خصوص در سیستمهای توزیع آب و بویلرها میباشد. لذا تعیین مقدار اکسیژن محلول برای کنترل خورندگی آب به کار میرود.
اکسیژن محلول شاخصی مربوط به کیفیت آب است. گرچه اکسیژن محلول ارتباط مستقیمی با کیفیت آب آشامیدنی ندارد ولی وجود آن در آبهای سطحی بقای آبزیان را امکان پذیر می سازد و از طرف دیگر به عنوان شاخصی است برای تعیین غلظت مواد ارگانیکی و مغذی در آب . میزان کم اکسیژن محلول در آب اکثرا دلالت بر غلظت زیاد مواد آلی در حال تجزیه در آب دارد . نظر به اینکه مواد ارگانیکی به وسیله باکتری ها تجزیه می شوند بنابراین برای تجزیه آن به وسیله این موجودات اکسیژن آب پیوسته تقلیل می یابد و در نتیجه در اثر تهی شدن اکسیژن در اکوسیستم های آبی مرگ و میر موجودات آبزی حتمی خواهد بود.
عوامل موثر بر حلالیت اکسیژن در آب:
1. درجه حرارت
2. فشار جزئی اکسیژن در تماس با آب
3. شوری آب
عوامل کنترل کننده موجودیت اکسیژن در آب های طبیعی:
1. مقدار مخلوط شدن اکسیژن بین هوا و آب
2. اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی
3. اکسیژن مورد نیاز شیمیایی
اكسیژن محلول در تمامی آبهایی كه به نحوی با اتمسفر هوا در تماس هستند، موجود میباشد. مواد معدنی ( Mineral ) موجود در آب تا حدی قابلیت حل شدن ( solubility ) اكسیژن را تغییر میدهد. به عنوان نمونه آب تقطیر شده اكسیژن بیشتری نسبت به آبی كه حلال جامدات است جذب میكند . آب دریا نیز اكسیژن كمتری نسبت به آب شیرین حل میكند. مخصوصاً آب چاههای عمیق به هیچ وجه دارای اكسیژن حل شده نمیباشد.
اثرات مخرب اكسیژن حل شده در آب در صنعت بر روی تجهیزات آهنی و استیلی كه در تماس با اینگونه آبها هستند، ظاهر میشود. درجه حرارت زیاد و مقدار PH پایین باعث ازدیاد اثر اكسیژن میشود. بطور مثال در سیستمهای بویلر ممكن است زنگزدگی در خطوط تغذیه و بخار اتفاق بیافتد.
اندازه گيري اكسيژن محلول:
ميزان اكسيژن محلول (Do) در آب و فاضلاب بستگي به فعاليتهاي بيوشيميايي ، شيميايي و فيزيكي محيط آبي دارد . آزمايش ( Do ) يك آزمايش تعيين كننده و مهم در بررسي آلودگي آبها و كنترل فرايند های زیستی، تصفيه آب و فاضلاب مي باشد.
روشهاي اندازه گيري:
دو روش براي تعيين Do پيشنهاد شده است:
1.روش يدومتري
2. روش الكترومتري
روش يدو متري يك شيوه حجم سنجي براساس خاصيت اكسيدكنندگي Do است درصورتيكه الكترودهاي غشايي عملشان مبتني بر ميزان نفوذ اكسيژن ملكولي از غشاء مورد استفاده مي باشد. انتخاب روش كار بستگي به عوامل مداخله گر دقت و صحت مورد نظر و در بعضي مواقع سهولت و ديگر مقتضيات دارد. یدومتری یک روش حجم سنجی شیمی تجزیه است که در تیتراسیون از ید به عنوان شناساگر نقطه پایانی استفاده میشود.
یدومتری:
یون یدید یک عامل کاهنده ی نسبتاً موثری است که به طور وسیعی برای تجزیه ی اکسنده ها به کار می رود.
به طور کلی به واکنش هایی که در آن ید اکسید می گردد، یعنی ید از محلول یدیدها آزاد می گردد یدومتری گویند. روشهای زیادی بر اساس خواص کاهندگی یون یدید استوارند. ید که محصول واکنش است، معمولاً با محلول استاندارد تیوسولفات تیتر می شود.
همچنین یدومتری دقیقترین و قابل اعتمادترین روش اندازه گیری اکسیژن محلول در آب میباشد. این روش یک روش تیتراسیونی است که بر اساس خواص اکسیدکنندگی اکسیژن محلول انجام میگیرد. با افزایش به محلول قلیایی شده آب ، هیدروکسید منگنز با اکسیژن محلول آب ترکیب شده ، ایجاد میکند. با مصرف تمام اکسیژن موجود ، محلول اسیدی میشود. با افزودن یدید ، در محیط اسیدی با یون یدید ، وارد واکنش شده ، ید آزاد میکند. مقدار ید آزاد شده توسط محلول تیوسولفات تعیین میشود و از روی مقدار تیوسولفات مصرفی (با استفاده از شناساگر نشاسته) ، مقدار اکسیژن موجود در آب محاسبه میشود.